Verantwoordelijkheden en bevoegdheden bij wangedrag
De VVSG publiceerde recent een bericht over agressie tegenover personeelsleden met een op basis van lokale voorbeelden gemaakte handleiding voor lokale besturen. Vanwege mijn professionele betrokkenheid bij dit onderwerp tijdens mijn werkzaam leven is hier deel 7a met mijn ervaring en bevindingen.
Geef medewerkers ruimte om soms te waarschuwen in plaats van te straffen
Zorg voor beleid dat te handhaven is. Ferme voornemens als ‘agressie wordt nooit getolereerd’ of ‘we voeren een zerotolerancebeleid’ vragen wel een heel grote cultuuromslag. Bovendien draagt een dergelijk beleid niet bij aan een productief en prettig werkklimaat. Het voetbalspel geeft een mooi voorbeeld hoe je de regie kunt houden zonder elke overtreding te bestraffen.
Fluitruimte: wat een gemeente kan leren van een scheidsrechter Het voetbalspel kent duidelijke normen, vastgelegd in de spelregels. De handhaving van de normen is in handen van de scheidsrechter. Een scheidsrechter die het spel bij iedere overtreding stillegt, fluit de wedstrijd dood. De scheidsrechter moet de wedstrijd aanvoelen. Als het spelbeeld het toelaat, reageert hij op lichte overtredingen met een waarschuwing. Scheidsrechters hebben fluitruimte. Bij overtredingen binnen die ruimte mag gefloten worden. Voor overtredingen buiten de fluitruimte moet gefloten worden. Wordt de bal met de hand gespeeld, of gaat hij over de buitenlijnen, dan klinkt de fluit onverbiddelijk. Uit is uit! Een scheidsrechter die een overtreding negeert uit angst voor de reactie van spelers of publiek (vermijdingsgedrag), is al snel zijn gezag kwijt. En daarmee zijn greep op de wedstrijd. Hij zal geen belangrijke wedstrijden meer mogen fluiten. De Italiaanse arbiter Colina verwierf faam met de manier waarop hij vaak niet floot. Betrapte hij een speler op een kleinere overtreding dan wees hij eerst naar die speler en vervolgens naar zijn oog, wat betekende: ik heb gezien dat je een overtreding maakte. Ik fluit dit keer niet. Maar haal dat geen tweede keer uit, want dan pak ik je alsnog. Als hij niet floot dan was het voor spelers en publiek duidelijk dat dat niet kwam door twijfel of gebrek aan durf. Colina maakte door zijn optreden steeds duidelijk dat hij de beslissing om niet te fluiten weloverwogen nam. Daarmee onderscheidde hij zich van zijn collega’s. Hij straalde gezag uit en droeg met zijn gedrag bij aan mooie wedstrijden. Een gemeente kan van dit voorbeeld leren dat een waarschuwing soms beter werkt. Door medewerkers op te dragen om geen enkele overtreding te tolereren ontneemt een sociale dienst hen belangrijke beïnvloedingsmogelijkheden. Het is beter om ze fluitruimte te geven. Dwang is maar één van de vele instrumenten die de medewerker daarbij kan gebruiken om burgers in beweging te krijgen. Bij veel burgers werkt bijvoorbeeld drang, motivatie of vertrouwen geven beter.
Voor de invulling van die fluitruimte is geen ingewikkelde besluitvorming nodig. De wet vormt een duidelijke grens. Wie zich bezondigt aan bedreigingen, racisme, seksisme of anderen beledigt vanwege hun religie moet worden aangesproken. Kortdurend schelden of lichte bedreigingen vallen binnen de fluitruimte. Net als boosheid (niet frustratieagressie!), ook als een burger daarbij even de orde verstoort. Burgers moeten emoties even kunnen uiten, ook als ze daarmee licht over de schreef gaan. De medewerker spreekt de burger daar vervolgens op aan, laat weten de overtreding te hebben gezien en maakt duidelijk dat de burger dat niet nog een keer mag doen.
Bron: Jan Timmermann, webredacteur Exello.net 7 februari 2023
